Οι προφορικές γλωσσικές παρεμβάσεις βασίζονται στην ιδέα ότι οι δεξιότητες κατανόησης και ανάγνωσης διευκολύνονται από μια ξεκάθαρη συζήτηση είτε για το περιεχόμενο είτε για τις διαδικασίες μάθησης είτε και για τα δύο.
Οι προφορικές γλωσσικές προσεγγίσεις μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:
- στοχευμένη απαγγελία και συζήτηση γύρω από βιβλία με μικρά παιδιά·
- στοχευμένη επέκταση του προφορικού λεξιλογίου των μαθητών/ριών·
- χρήση δομημένων ερωτήσεων για την ανάπτυξη της αναγνωστικής κατανόησης και
- χρήση του διαλόγου και της αλληλεπίδρασης με στοχευμένο, επικεντρωμένο στο πρόγραμμα σπουδών τρόπο.
Οι προφορικές γλωσσικές παρεμβάσεις έχουν κάποια ομοιότητα με τις προσεγγίσεις που βασίζονται στη μεταγνώση (που χρησιμοποιούν τη συζήτηση για να διευκολύνουν τη μάθηση στην τάξη) και με τις προσεγγίσεις της συνεργατικής μάθησης που προάγουν την αλληλεπίδραση των μαθητών/ριών σε ομάδες.
5.5.1 Ανάπτυξη δεξιοτήτων ακρόασης και ομιλίας
Ανάπτυξη δεξιοτήτων ακρόασης:
«Η ακρόαση είναι αναμφισβήτητα η πιο σημαντική δεξιότητα που χρησιμοποιείται για την κατανόηση στην πρώτη γλώσσα κάποιου/ας και σε οποιεσδήποτε επόμενες γλώσσες. Είναι ένα διάχυτο επικοινωνιακό συμβάν. Ακούμε πολύ περισσότερο από όσο διαβάζουμε, γράφουμε ή μιλάμε». (LeLoup και Pontero, 2007)
Για να διδάξουν τις δεξιότητες ακρόασης, οι δάσκαλοι/ες πρέπει:
- Να επιδείξουν με σαφήνεια πώς να είμαστε καλοί ακροατές
- Να δείξουν στα παιδιά βίντεο για το τι σημαίνει καλή ακρόαση
- Να προγραμματίσουν ήσυχες δραστηριότητες ακρόασης ως μέρος της σχολικής ημέρας
- Διαμορφώστε χώρους στην τάξη που ενθαρρύνουν τη συζήτηση και την προσεκτική ακρόαση, π.χ. «Το κατάστημα», «Το χειρουργείο»
- Δημιουργήστε οργανικά μαθησιακά γραφήματα για να καταγράψετε τι σημαίνει καλή ακρόαση
Ανάπτυξη δεξιοτήτων ομιλίας:
Για να διδάξουν τις αποτελεσματικές δεξιότητες ομιλίας, οι δάσκαλοι/ες πρέπει:
- να επιδείξουν με σαφήνεια πώς γίνεται η αποτελεσματική ομιλία με τυπικό και άτυπο τρόπο, να παρέχουν ευκαιρίες στους/τις μαθητές/ριες να ξεκινήσουν μια ομιλία σε στυλ συζήτησης, π.χ. χρησιμοποιώντας τον χώρο του καταστήματος, παρέχοντας κάρτες σεναρίων
- να δώσουν στους/τις μαθητές/ριες εργασίες που περιλαμβάνουν παρατήρηση και καταγραφή περιπτώσεων αποτελεσματικής ομιλίας
- να χρησιμοποιήσουν παιχνίδια ρόλων για να διδάξουν και να ενισχύσουν τις καλές δεξιότητες συνομιλίας
- να πραγματοποιήσουν δραστηριότητες απαγγελίας σε όλη την τάξη
- να διδάξουν τους κανόνες που διέπουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, όπως αναφέραμε προηγουμένως
- να δημιουργήσουν οργανικά γραφήματα για να καταγράψουν τους τρόπους που σχετίζονται με την αποτελεσματική ομιλία, όπως οι μη λεκτικές συμπεριφορές που αναφέρονται παραπάνω
5.5.2 Δραστηριότητες ανάπτυξης των δεξιοτήτων ακρόασης και ομιλίας
- Άσκηση σεναρίων
Πρόκειται για μια δραστηριότητα που πραγματοποιείται σε μικρές ομάδες και έχει σχεδιαστεί για να δώσει τον χρόνο στους/τις μαθητές/ριες να αποφασίσουν τι θα έκαναν σε διαφορετικές καταστάσεις. Τους/τις παρέχει την ευκαιρία να συζητήσουν τις πληροφορίες που πρέπει να συμπεριλάβουν και να προσπαθήσουν να βρουν τρόπους να βελτιώσουν τις δεξιότητες ομιλίας και ακρόασής τους.
- Επιλέξτε από το τραπέζι μια κάρτα σεναρίου και συζητήστε τις ερωτήσεις αυτές, τι συμβαίνει; Πώς το ξέρουμε; Τι θα πούμε και τι θα κάνουμε για να καταλάβουν όλοι τι εννοούμε; Πώς μπορούμε να το πούμε αυτό ώστε να ακούγεται σαν μια συζήτηση που κάνουμε στο σχολείο; Τι θα κάνουμε για να δείξουμε ότι καταλαβαίνουμε αυτά που λέγονται;
- Πρέπει να αποφασίσετε ποιος θα υποδυθεί τον ρόλο και από πού θα αρχίσει την πράξη, πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά το συμβάν που περιγράφεται στην κάρτα.
- Προσπαθήστε να υποδυθείτε τον ρόλο του σεναρίου.
- Οι μαθητές/ριες μπορούν στη συνέχεια να προβληματιστούν για τις ερωτήσεις αυτές, τι είχε νόημα και γιατί; πού αλλού θα μπορούσαμε να ακούσουμε κάτι τέτοιο; Πού αλλού θα μπορούσαμε να μιλήσουμε έτσι; Τι θα λέγαμε αλλιώς την επόμενη φορά και γιατί;
- Μιλώντας με άλλους και ακούγοντας αυτά που λένε
Αυτή η δραστηριότητα παρέχει στους/τις μαθητές/ριες την ευκαιρία να συζητήσουν για τους διαφορετικούς σκοπούς της ομιλίας και της ακρόασης. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν καταστάσεις εντός και εκτός της τάξης.
Χρησιμοποιήστε διάφορες φωτογραφίες ή εικόνες ανθρώπων που συναντούν ή με τους οποίους αλληλεπιδρούν οι μαθητές/ριες σε καθημερινή και εβδομαδιαία βάση.
- Επιλέξτε μια εικόνα και συζητήστε χρησιμοποιώντας τις παρακάτω ερωτήσεις, πότε μιλάμε με τον/την …; Τι συζητάμε με τον/την … Πώς μιλάμε όταν συζητάμε με τον/την …;
- Επαναλάβετε με άλλες εικόνες δίνοντας έμφαση στις επιλογές που γίνονται ανάλογα με τα θέματα που μπορεί να συζητηθούν ή τον σκοπό της ομιλίας.
Οι μαθητές/ριες πρέπει να κατανοήσουν και να γνωρίζουν πώς θα λειτουργήσουν τα διάφορα προφορικά κείμενα σε διαφορετικά πλαίσια. Ως εκ τούτου, ως εκπαιδευτικοί πρέπει να καθιερώσουμε δομές και διαδικασίες στην τάξη που να επιτρέπουν στους/τις μαθητές/ριες να αναπτύξουν την κατανόησή τους για τις διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρουν τα προφορικά κείμενα, καθώς και να παρέχουμε ευκαιρίες στους/τις μαθητές/ριες να εξασκήσουν σκόπιμα αυτές τις μορφές σε διάφορα περιβάλλοντα.
Είναι σημαντικό όταν εξετάζετε τα διάφορα είδη γλώσσας να λαμβάνετε υπόψη:
- Το εύρος των διαφόρων κοινωνικών πλαισίων της γλώσσας (τυπικό ή άτυπο, οικείο ή μη οικείο)
- Το εύρος των πολιτισμικών πλαισίων της γλώσσας (τοπικό, κοινοτικό, θεσμικό)
Τους πιθανούς συμμετέχοντες σε μια συνομιλία και τη μεταξύ τους σχέση (τα άτομα που είναι γνωστά, άγνωστα, μαθητές/ριες, συνομήλικοι, ενήλικες)