2.4. Σύστημα Επικοινωνίας Μέσω Ανταλλαγής Εικόνων

Το Σύστημα Επικοινωνίας Μέσω Ανταλλαγής Εικόνων (PECS) είναι ένα μοναδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα επικοινωνίας που αναπτύχθηκε και παρήχθη από την Pyramid Educational Consultants το 1985. Οι δημιουργοί του PECS παρατήρησαν ότι οι παραδοσιακές τεχνικές επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων της μίμησης της ομιλίας, της νοηματικής γλώσσας και των συστημάτων με εικόνες-σημεία, στηρίζονταν στον εκπαιδευτικό για την έναρξη των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και καμία δεν εστίαζε στη διδασκαλία των μαθητών να ξεκινούν τις αλληλεπιδράσεις. Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, οι ιδρυτές δημιούργησαν μια μορφή λειτουργικής επικοινωνίας για άτομα με διάφορα προβλήματα επικοινωνίας. Το PECS είναι μια τεκμηριωμένη πρακτική που έχει μεγάλη επιτυχία στην ανάπτυξη λειτουργικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων (Overcash & Horton, 2010).

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Τα πλεονεκτήματα βασίζονται σε ένα σύνολο πηγών μάθησης σε βάθος για το PECS και γιατί οι επαγγελματίες πρέπει να το χρησιμοποιούν με μαθητές με αυτισμό (Reeve, 2020).

1. Είναι ένα σύστημα μάθησης

Το PECS είναι το σύστημα που χρησιμοποιείται για τη διδασκαλία της επικοινωνίας. Το σύστημα έχει έξι συγκεκριμένες φάσεις που βασίζονται στην επιστήμη της λεκτικής συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένου του κειμένου, της ομιλίας και της επικοινωνίας σε όλες τις μορφές της.

2. Η επικοινωνιακή πράξη είναι απτή

Οι επικοινωνιακές δυσκολίες των ατόμων με αυτισμό δημιουργούν εμπόδια στην κατανόηση της επικοινωνιακής διαδικασίας. Το άτομο πρέπει να γνωρίζει τα μηνύματα, να τραβήξει την προσοχή και να τα παραδώσει, και να επιμένει στην προσπάθεια να στείλει το μήνυμα μέχρι να το παραδώσει, αλλιώς έχει σαφώς αποτύχει.  Η ομορφιά του PECS είναι ότι, για να παραδώσουν αυτό το μήνυμα, οι μαθητές πρέπει να βρουν την εικόνα και να κερδίσουν την προσοχή του εταίρου για να γίνει η ανταλλαγή. Εάν ο σύντροφος δεν πάρει την εικόνα, η επικοινωνία δεν έχει ολοκληρωθεί.

3. Εστιάζει στην πρωτοβουλία

Τα άτομα με αυτισμό συχνά δυσκολεύονται να ξεκινήσουν μια συζήτηση. Αυτό σημαίνει ότι θα κάτσουν και θα περιμένουν να τους ρωτήσει κάποιος “Τι θέλεις;” ή να τους δώσει ένα σύστημα επαυξητικής επικοινωνίας πριν μπορέσουν να πουν κάτι. Το PECS αφορά τα άτομα με αυτισμό που μπορούν να εκφράζουν τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις απόψεις τους όπως όλοι μας. Για να γίνει αυτό, πρέπει να ξεκινήσουν την επικοινωνία.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τους μάθουμε πώς να ξεκινούν μια συζήτηση. Το PECS το κάνει αυτό δημιουργώντας καταστάσεις όπου το άτομο θέλει να επικοινωνήσει και χρησιμοποιεί μη λεκτικές ενδείξεις για να το βοηθήσει. Με αυτόν τον τρόπο, τα άτομα μαθαίνουν να επικοινωνούν όταν θέλουν κάτι.  Στις επόμενες φάσεις, διδάσκονται να πηγαίνουν εκεί όπου βρίσκονται οι εικόνες και ο σύντροφος με τον οποίο θέλουν να επικοινωνήσουν, για να μεταφέρουν το μήνυμά τους.

4. Μπορεί να μειώσει τις προβληματικές συμπεριφορές

Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η χρήση του PECS για τη διδασκαλία των λειτουργιών επικοινωνίας χρησιμεύει στη μείωση της προκλητικής συμπεριφοράς.  Εάν διδαχθεί να ζητάει κανείς αυτό που χρειάζεται ή θέλει, η στρατηγική επικοινωνίας μπορεί να αντικαταστήσει την προκλητική συμπεριφορά.

5. Μπορεί να διεγείρει την ομιλία

Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί φοβούνται ότι η επαυξητική επικοινωνία θα εμποδίσει την ανάπτυξη του λόγου. Οι έρευνες δείχνουν ότι το PECS μπορεί να αυξήσει την ικανότητα ομιλίας με την πάροδο του χρόνου. Ορισμένα άτομα σταματούν φυσικά να χρησιμοποιούν το PECS καθώς γίνονται πιο ικανοί, επειδή η χρήση της ομιλίας τους είναι πολύ πιο αποτελεσματική.  Το PECS ενσωματώνει πρωτόκολλα και στρατηγικές ενίσχυσης για να ενθαρρύνει και να ενισχύσει ειδικά την ομιλία. Με αυτόν τον τρόπο, η εκμάθηση της επικοινωνίας αυξάνει την πιθανότητα τα άτομα να χρησιμοποιούν την ομιλία και, αν δεν χρησιμοποιούν την ομιλία με επάρκεια, τους παρέχει έναν λειτουργικό τρόπο επικοινωνίας.

6. Είναι πολύ εύκολο να ερμηνευτεί

Οι εικόνες είναι εύκολο να κατανοηθούν από όλους. Αυτό καθιστά την επικοινωνία αποτελεσματική και επιτυχημένη σε όλα τα περιβάλλοντα και ενθαρρύνει την περαιτέρω επικοινωνία.

7. Είναι επεκτάσιμο

Μόλις ο μαθητής είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει μια εικόνα και να κάνει την ανταλλαγή, το σύστημα προχωράει στη διδασκαλία του μαθητή πώς να πάει στο βιβλίο και στον σύντροφο.  Αρχίζει επίσης να επεκτείνει το μήκος της επικοινωνίας του μαθητή χρησιμοποιώντας μια λωρίδα προτάσεων, καθώς και να αυξάνει τις λειτουργίες της επικοινωνίας του, ώστε να περιγράφει τα στοιχεία των αιτημάτων και στη συνέχεια να σχολιάζει.

8. Χτίζει πάνω στα δυνατά σημεία

Ορισμένοι συγγραφείς επισημαίνουν ότι τα άτομα με αυτισμό έχουν συχνά (αλλά όχι πάντα) περισσότερες ελλείψεις στην κινητική μίμηση, στις λεπτές κινητικές δεξιότητες και στην αναπαραστατική μνήμη.  Είναι συχνά πιο ικανά στην οπτική διάκριση ή στις οπτικές αντιληπτικές δεξιότητες. Δεδομένου ότι το PECS είναι μια στρατηγική βασισμένη στην επιλογή, βασίζεται στα δυνατά σημεία των μαθητών για να τους διδάξει τις αδυναμίες τους, δηλαδή τις οπτικές αντιληπτικές δεξιότητες για να αντιμετωπίσει τις ασθενέστερες επικοινωνιακές δεξιότητες.

9. Είναι οικονομικό

Το PECS είναι φθηνό και μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα με την αναζήτηση εικόνας σε υπολογιστή και με κάμερες κινητών τηλεφώνων.  Το μόνο που χρειάζεστε είναι ένα σημειωματάριο, εικόνες, πλαστικοποιημένο υλικό και βέλκρο.

10. Είναι τεκμηριωμένο

Το PECS είναι μία από τις τεκμηριωμένες πρακτικές που προσδιορίζονται στην έκθεση του Εθνικού Κέντρου Ανάπτυξης Σταδιοδρομίας.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Το PECS μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος της κατασκευής προτάσεων και να δώσει τη δυνατότητα στα αυτιστικά παιδιά να είναι ανεξάρτητα στην καθημερινή τους ζωή. Ωστόσο, αυτό το σύστημα επικοινωνίας έχει αρκετούς περιορισμούς.

1. Κόστος σε εκπαίδευση και χρόνο

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί που θέλουν να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά το PECS χρειάζονται εκπαίδευση με τη χρήση καρτών με εικόνες και φακέλων. Η εκπαίδευση αποτελείται από έξι φάσεις και είναι χρονοβόρα.

Η χρήση μη λεκτικής επικοινωνίας καθιστά δύσκολη την επίτευξη κανονικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Ως εκ τούτου, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να καταβάλλουν επιπλέον προσπάθεια για να βοηθήσουν τα παιδιά που χρησιμοποιούν το PECS να μάθουν. Αυτό μπορεί να απαιτήσει από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να επενδύσουν περισσότερα χρήματα και χρόνο.

2. Περιορισμός της επικοινωνίας

Το PECS μπορεί να γίνει περιοριστικός παράγοντας όταν τα άτομα με αυτισμό βελτιώνουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες, επειδή δεν υπάρχουν πάντα επαρκείς κάρτες με εικόνες για να επικοινωνήσουν τα παιδιά τις σκέψεις τους. Η αδυναμία σαφούς επικοινωνίας με το παιδί μπορεί να οδηγήσει τους εκπαιδευτικούς και τους θεραπευτές να παρερμηνεύσουν τις ανάγκες και τις ιδέες του παιδιού, προκαλώντας σύγχυση και απογοήτευση στη μαθησιακή διαδικασία.

3. Απαιτήσεις προσαρμογής

Είναι πρόκληση να συμβαδίζει κανείς με τις προσαρμογές που απαιτούνται για να είναι αποτελεσματικό το PECS. Κατά τη χρήση αυτού του συστήματος, ο φάκελος ή ο πίνακας που περιέχει τις κάρτες με τις εικόνες πρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς. Σύνθετες κάρτες εικόνων πρέπει να προστίθενται καθώς βελτιώνονται οι επικοινωνιακές δεξιότητες του μαθητή. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που χρησιμοποιούν το PECS χρειάζονται πρόσβαση σε υπολογιστή και εκτυπωτή. Οι υπολογιστές και οι εκτυπωτές δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια να χρησιμοποιούν εικόνες κατάλληλες για το επίπεδο μάθησής τους.

Για την υλοποίησή του, θα ακολουθήσουμε έξι φάσεις τις οποίες μπορείτε να συμβουλευτείτε στο παράρτημα 2 (Collet-Klingenberg 2008).