3.1. Πολυαισθητηριακή Δομημένη Γλώσσα (MSL)
Ενώ τα παιδιά μπορεί να αποκτούν γλώσσες πιο φυσικά, η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής γίνεται μια πολύ πιο σύνθετη γνωστική διαδικασία, καθώς δεν προϋποθέτει μόνο την εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών εκμάθησης γλωσσών, αλλά και την εξέταση των γνωστικών νοητικών διεργασιών και ικανοτήτων των μαθητευόμενων (Myréen, 2017).
Ειδικά για τους/τις μαθητές/ριες με μαθησιακές δυσκολίες, οι έρευνες δείχνουν ότι συχνά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εκμάθησης ξένων γλωσσών, καθώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη μνήμη εργασίας, στην ανάκτηση πληροφοριών, στη διατήρηση της προσοχής και στη μετατροπή των ήχων μιας γλώσσας σε γραπτή μορφή (Ciccarone, 2019). Αυτό που θα δούμε σε αυτή την ενότητα είναι οι στρατηγικές επιτυχίας για την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εμπλοκή ενός ατόμου με αναπηρία στη μάθηση, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή ατομική επίδοση και πρόοδος, ξεκινώντας από την πολυαισθητηριακή εκμάθηση γλωσσών. Αυτή η τεχνική προσφέρει μια παιδαγωγική προσέγγιση, όπου όλες οι αισθήσεις χρησιμοποιούνται ως τεχνικές διδασκαλίας, αντί να προχωρήσουμε με παραδοσιακές μεθοδολογίες. (Myréen, 2017).
| Με απλά λόγια, η πολυαισθητηριακή διδασκαλία “απαιτεί από τους μαθητές να ενεργοποιήσουν όλες τις ικανότητές τους – βλέποντας, ακούγοντας, μυρίζοντας, δοκιμάζοντας, κινούμενοι/ες, αγγίζοντας, σκεπτόμενοι/ες, διαισθανόμενοι/ες, απολαμβάνοντας – σε μια ποικιλία καταστάσεων” (Baines, 2008, στο Korkmaz and Karatepe, 2018, σελ. 81). |
Στο παραπάνω πεδίο μελέτης, η εφαρμογή διδακτικών προσεγγίσεων πολυαισθητηριακής δομημένης γλώσσας επιτρέπει τη δημιουργία ενός μαθητό-κεντρικού περιβάλλοντος , όπου δίνεται έμφαση στις διεργασίες, στις αντιλήψεις και τα κίνητρα των μαθητών/ριών για να αποκτήσουν ευχέρεια ή επάρκεια στη γλώσσα που τους/τις ενδιαφέρει. Επιστημονικά μιλώντας, όταν βλέπουμε, ακούμε και κινούμαστε προκειμένου να μάθουμε, ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου μας που εμπλέκονται περιλαμβάνουν, τον Μετωπιαίο Λοβό – ο οποίος μας βοηθά στο λόγο, τη γραμματική, τη γλώσσα και την κατανόηση – τον Κροταφικό Λοβό – την αποκωδικοποίηση και τη διάκριση των ήχων – καθώς και την Γωνιακή Έλικα – η οποία μας επιτρέπει να διαβάζουμε (Schukraft, 2020). Για τους/τις εκπαιδευτικούς, η MSL τους/τις εισάγει σε έναν πιο “πολύχρωμο” τρόπο διδασκαλίας, μέσω της χρήσης πολυαισθητηριακών υλικών και τεχνικών, εμπλουτίζοντας έτσι τον τρόπο τους μεταφοράς της γνώσης και προσφέροντας τους ένα αίσθημα επαγγελματικής ολοκλήρωσης.
Η πολυαισθητηριακή μάθηση μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε τρία μονοπάτια (σύμφωνα με τους διάφορους τύπους μαθητών), τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα για να ενισχύσουν τη μνήμη και τη μάθηση των μαθητευόμενων (Institute of Multi-Sensory Education, 2022):
| 1- ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ | 2- ΟΠΤΙΚΗ | 3- ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΗ – ΑΠΤΙΚΗ | |
| ορισμός | η γλώσσα που ακούμε
οι μαθητευόμενοι/ες λαμβάνουν οδηγίες φωνημάτων βλέποντας και ακούγοντας ήχους και συνδυασμούς γραμμάτων/ήχων |
η γλώσσα που βλέπουμε
οι μαθητευόμενοι/ες χρησιμοποιούν διάφορα εργαλεία όπως φωτογραφίες, χάρτες σκέψης, πίνακες σημειώσεων, βιβλία, χρώματα, κ.λπ. |
η γλώσσα που νοιώθουμε/αισθανόμαστε
οι μαθητευόμενοι/ες μαθαίνουν κάνοντας, παρατηρώντας, δοκιμάζοντας και συμμετέχοντας πλήρως στη μαθησιακή διαδικασία |
| παράδειγμα που εφαρμόζεται στην MSL | φωνημική επίγνωση – διάσπαση των λέξεων σε επιμέρους ήχους ομιλίας και επανασύνδεσή τους | χειρισμός αντικειμένων με τη χρήση χρωματικά κωδικοποιημένων καρτών ευρετηρίου | χειρισμός κειμένου σε πίνακα με τη χρήση μαγνητικών ταινιών ώστε να μπορεί να αφαιρεθεί το θέμα ενός ρήματος από την κατάληξή του |
Όπως ειπώθηκε, οι παραπάνω κατηγορίες μπορούν να ενσωματωθούν σε μια ενιαία μέθοδο- για παράδειγμα, ένας/μία εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν πλαστικούς δίσκους, τραπέζια, χάρτινα πιάτα κ.λπ. για να “γράψουν κάτι στην άμμο” – μια μέθοδος που συνδυάζει οπτικές, ακουστικές και απτικές οδούς για να ενισχύσει την αντιστοιχία γραμμάτων-ήχων (IMSLE, 2019).
Όπως θα δούμε σε επόμενα στάδια αυτής της ενότητας, η εισαγωγή πολυαισθητηριακών στοιχείων στη διδασκαλία δημιουργεί μια μάλλον εμπνευσμένη ατμόσφαιρα και ενισχύει τα κίνητρα των μαθητών/τριών, προωθώντας την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ των μαθητών/τριώνόσο και μεταξύ μαθητών/τριών και εκπαιδευτικών (Myréen, 2017). Η χρήση μουσικής, εικόνων, βίντεο, παραγλωσσικών χαρακτηριστικών[1] και άλλων τεχνικών είναι μερικά παραδείγματα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί – πάντα σύμφωνα με τις γνωστικές ικανότητες των μαθητών /τριών- προκειμένου να τους/τις βοηθήσουν να εισέλθουν στον κόσμο της γλώσσας που διδάσκονται.
Διαβάστε διάφορες ιδέες και τεχνικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να βοηθήσετε τους/τις μαθητευόμενους/ες που δυσκολεύονται στην ανάγνωση, στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.understood.org/articles/en/8-multisensory–techniques–for–teaching–reading
[1] Μια μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας που χρησιμοποιεί τεχνικές όπως ο τονισμός της φωνής, οι χειρονομίες, η γλώσσα του σώματος, οι εκφράσεις του προσώπου κ.λπ. Πηγή: http://gpbhadrak.org/beta/upload/paraling.pdf
| Ένα καλό παράδειγμα εφαρμοσμένων πολυαισθητηριακών προσεγγίσεων είναι ο “Πολυαισθητηριακός Χώρος”, που δημιουργήθηκε από την Λέκτορα Minttu Räty στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών Laurea. Η καθηγήτρια δημιούργησε τον Χώρο το 2007, με βάση τις προσωπικές της εμπειρίες με μετανάστες, άτομα με αναπηρίες και ηλικιωμένους, για να ευαισθητοποιήσει τους/τις φοιτητές/τριες σε θέματα πολυπολιτισμικότητας και να τους/τις προετοιμάσει για τη μελλοντική τους σταδιοδρομία ως κοινωνικούς λειτουργούς.
Για τους/τις μαθητές/τριες που ενδιαφέρονται για τις ξένες γλώσσες, ο Πολυαισθητηριακός Χώρος παρείχε ένα βιωματικό περιβάλλον όπου μπορούσαν να εξοικειωθούν με μια ξένη γλώσσα, μαθαίνοντας παράλληλα για τον πολιτισμό και τα έθιμά της. Για να επιτευχθεί αυτό, ο Χώρος προσέφερε ακουστικά, οπτικά και κιναισθητικά στοιχεία κατά τη διάρκεια των γλωσσικών μαθημάτων, τα οποία διεγείρουν τον εγκέφαλο και δημιουργούν αποτελεσματικές μαθησιακές οδούς μέσω των οποίων οι βιωματικές μνήμες συνδέονται με τη γλώσσα. (Räty, 2014) |
Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές για τη διδασκαλία δεξιοτήτων γραμματισμού με στόχο την βέλτιστη συμμετοχή των μαθητών/ριών στην πολυαισθητηριακή μάθηση (Waterford, 2019):
- Όταν διαβάζετε ένα βιβλίο στην τάξη, δοκιμάστε να βάλετε μια ηχητική εγγραφή ή να παρακολουθήσετε ένα απόσπασμα από έναν/μια αφηγητή/ρια να το απαγγέλλει.
- Βάλτε τους/τις μαθητές/τριες να κατασκευάσουν λέξεις του λεξιλογίου χρησιμοποιώντας μαγνήτες γραμμάτων ως δραστηριότητα αφής [20]
- Αντί να αναθέτετε πάντα στους μαθητές έντυπα βιβλία για να τα πάρουν στο σπίτι, δοκιμάστε να αναθέτετε και ακουστικά βιβλία ή βίντεο.
- Βάλτε τους μαθητές να φτιάξουν τις δικές τους εικονογραφήσεις για να συνοδεύσουν λεξιλογικές λέξεις ή απλές προτάσεις που γράφουν.
- Διδάξτε στους μαθητές να ηχογραφούν τις λέξεις δείχνοντας το κάθε γράμμα, ώστε να εδραιωθεί η σύνδεση μεταξύ των ήχων και των τυπωμένων γραμμάτων.
[1] Μια μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας που χρησιμοποιεί τεχνικές όπως ο τονισμός της φωνής, οι χειρονομίες, η γλώσσα του σώματος, οι εκφράσεις του προσώπου κ.λπ. Πηγή: http://gpbhadrak.org/beta/upload/paraling.pdf
