3.3. Υποστηρικτική τεχνολογία
Ένας τρόπος για να επιτευχθεί η ενεργός συμμετοχή των εκπαιδευομένων είναι μέσω της υποστηρικτικής τεχνολογίας (ΥΤ). Αυτή περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εργαλείων, συσκευών, ψηφιακών εφαρμογών και υπηρεσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άτομα με αναπηρία ή άλλες παθήσεις για την εκτέλεση λειτουργιών και εργασιών που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο ή αδύνατο να γίνουν. Περιλαμβάνει συσκευές όπως οι περιπατητές ή ψηφιακές τεχνολογίες, όπως o ejoplism;ow και το λογισμικό, για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, του βιοτικού τους επιπέδου και των συνθηκών εργασίας τους (University of Washington, 2022).
| Η εμφάνιση των υποστηρικτικών τεχνολογιών στις κοινωνίες έχει συμβάλει σημαντικά σε θέματα ένταξης και συμμετοχής, καθώς δίνει τη δυνατότητα σε περισσότερα άτομα να συμμετέχουν στην εκπαίδευση, στην αγορά εργασίας και στην πολιτική ζωή (WHO, 2022). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράξη για την Προσβασιμότητα, η ΥΤ θα πρέπει να είναι σε θέση να βοηθήσει τα άτομα με αναπηρία να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην ανοικτή αγορά εργασίας, καθώς και σε προσβάσιμα προϊόντα και υπηρεσίες που θα τους επιτρέψουν να αποκτήσουν έναν ποιοτικό τρόπο ζωής (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2022) |
Η υποστηρικτική τεχνολογία ωφελεί μια σειρά από ομάδες, μεταξύ των οποίων (WHO, 2022):
- Άτομα με αναπηρίες
- Ηλικιωμένους
- Άτομα με μη μεταδοτικές ασθένειες (π.χ. διαβήτης)
- Άτομα με διανοητικές παθήσεις (π.χ. αυτισμός)
- Άτομα με σταδιακή λειτουργική εξασθένιση
Από το απλό άνοιγμα της πόρτας, την αγορά γυαλιών ανάγνωσης ή ακουστικών βαρηκοΐας μέχρι τη χρήση τεχνολογίας αιχμής, η ΥΤ έχει σχεδιαστεί για να βελτιώσει τις λειτουργικές δυνατότητες των εκπαιδευόμενων με αναπηρία. Ενώ αρκετές ΥΤ περιλαμβάνουν εξειδικευμένες συσκευές, οι οποίες εξυπηρετούν μόνο άτομα με συγκεκριμένες αναπηρίες για σύνθετες λειτουργίες, άλλες περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά κοινά με τις συνήθεις τεχνολογίες.
Για το λόγο αυτό, η υποστηρικτική τεχνολογία μπορεί να χωριστεί σε (NCSE, χωρίς προσδιορισμένη ημερομηνία):
- Συσκευές υψηλής τεχνολογίας, που περιλαμβάνουν συνήθως συστήματα ελέγχου υπολογιστών με εξελιγμένα χαρακτηριστικά, όπως λογισμικό και τάμπλετ, και ενδέχεται να απαιτούν ειδική υποστήριξη για τη χρήση τους
- Συσκευές συμβατικής τεχνολογίας, οι οποίες είναι κυρίως ψηφιακές, όπως εναλλακτικά ποντίκια ή πληκτρολόγια.
- Συσκευές απλής τεχνολογίας, οι οποίες είναι άμεσα διαθέσιμες, απλές και σε μεγάλο βαθμό μη ηλεκτρονικές συσκευές, όπως μια βάση για φορητό υπολογιστή.
Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά μόνο από το ευρύ φάσμα βοηθητικών προϊόντων που μπορούν να βοηθήσουν στην εκτέλεση καθημερινών εργασιών:
| ΠΡΟΣΒΑΣΗ | ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ | ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ | |
| Παραδείγματα | αναπηρικά καροτσάκια
προσθετικά μέλη κουτιά οργάνωσης χαπιών υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών |
διερμηνέας νοηματικής γλώσσας
ακουστικά βαρηκοΐας γυαλιά υπηρεσίες τηλεφωνίας |
εξοπλισμός τηλεόρασης
ηλεκτρονικά βιβλία |
Επιλέγοντας τη σωστή υποστηρικτική τεχνολογία
- Στον κόσμο της εκπαίδευσης, η υποστηρικτική τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τους/τις εκπαιδευόμενους/ες να εμπλακούν και να συμμετέχουν περισσότερο στη μαθησιακή διαδικασία. Όταν οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν μόνο παραδοσιακό υλικό και οδηγίες στην τάξη, σύντομα ανακαλύπτουν ότι τα άτομα με αναπηρία δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα σπουδών. Εναλλακτικά, όταν χρησιμοποιείται η ΥΤ, οι εκπαιδευόμενοι/ες είναι εφοδιασμένοι/ες με πρακτικά βοηθήματα μάθησης, καθιστώντας έτσι τη μάθηση διασκεδαστική και πολύ λιγότερο αγχωτική.
Η υποστηρικτική τεχνολογία παρουσιάζει τόσο δυνατότητες όσο και ορισμένους περιορισμούς (NCSE, χωρίς προσδιορισμένη ημερομηνία)
| ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ | ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ |
| επιτρέπει στους/τις εκπαιδευόμενους/ες να εκτελούν εργασίες που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να κάνουν (π.χ. βοηθά αυτούς/ές που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν στυλό για να γράψουν) | είναι μόνο μία από μια σειρά επιλογών που απαιτούνται για να βοηθηθούν οι μαθητές/τριες να διευρύνουν τις δυνατότητές τους |
| επιτρέπει την επικοινωνία σε εκπαιδευόμενους/ες που δεν μπορούν να μιλήσουν | οι συσκευές επικοινωνίας δεν επιτρέπουν πάντα στους/τις εκπαιδευόμενους/ες να συμμετέχουν στην κανονική ροή της επικοινωνίας |
| βοηθάει τους/τις εκπαιδευόμενους/ες με προβλήματα όρασης να διαβάζουν χρησιμοποιώντας τη γραφή Braille ή συσκευές μετατροπής κειμένου σε ομιλία | ορισμένες ΥΤ υπερβαίνουν τις γνωστικές και σωματικές αντοχές των εκπαιδευόμενων |
| βοηθά μαθητές/τριες με μαθησιακές δυσκολίες να διαβάζουν και να γράφουν χρησιμοποιώντας εξειδικευμένο λογισμικό | συχνά υπάρχουν πιο απλές, φθηνές συσκευές χαμηλής τεχνολογίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη ορισμένων στόχων |
| μειώνει την εξάρτηση ή βοηθά στην ανεξάρτητη διαβίωση | ορισμένες ΥΤ απαιτούν εκτεταμένη εκπαίδευση για να χρησιμοποιηθούν σωστά |
| ελέγχει τους υπολογιστές με απλούς δείκτες κεφαλής ή χειροκίνητα στοματάκια και τους κάνει να ανταποκρίνονται σε φωνητικές εντολές | Οι ανάγκες και οι συνθήκες των εκπαιδευομένων αλλάζουν πάντα, αυξάνοντας έτσι συνεχώς την ανάγκη ανάπτυξης νέων προϊόντων ΥΤ |
Συνολικά, η υποστηρικτική τεχνολογία, όταν εφαρμόζεται στην τάξη, προσφέρει πολλά οφέλη (Maza, 2021):
Οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στον καθημερινό σχεδιασμό και την εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών και μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την εκπαίδευση, την απασχόληση, και τη συνολική ευημερία των εκπαιδευόμενων (Papazafiri & Argyropoulos 2018). Επιπλέον, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί/ές ως προς τη χρήση της σωστής ποσότητας υποστήριξης από την υποστηρικτική τεχνολογία, με βάση τις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε εκπαιδευόμενου/ης.
Η υποστηρικτική τεχνολογία για εκπαιδευτικούς σκοπούς μπορεί να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων (NSW, 2022):
- Λογισμικό αλφαβητισμού ή ενσωματωμένες ρυθμίσεις που επιτρέπουν τη φωνητική ανάγνωση του κειμένου.
- Λογισμικό για την προσαρμογή της οθόνης ανάλογα με τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων.
- Εργαλεία που επιτρέπουν τη μεγέθυνση του περιεχομένου στην οθόνη.
- Εργαλεία μετατροπής ομιλίας σε κείμενο που επιτρέπουν στους/τις εκπαιδευόμενους/ες να υπαγορεύουν τα γραπτά τους.
Δεδομένου ότι οι αναπηρίες ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ως προς τη φύση τους και τις επιπτώσεις που προκαλούνται στο άτομο, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι προσεκτικοί στην επιλογή των σωστών συσκευών και τεχνολογιών για την αντιμετώπιση των μαθησιακών εμποδίων. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα εφαρμογών, ιστότοπων και εργαλείων ΥΤ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην τάξη:
| Κατηγορία | Εργαλείο/εφαρμογή/συσκευή | Περιγραφή |
| Για εκπαιδευόμενους/ες με αναπηρίες λόγου | Kurzweil 3000 | Ένα λογισμικό που παρέχει υποστήριξη ανάγνωσης, γραφής, μελέτης και οργάνωσης σε μαθητές/ριες με δυσκολίες ανάγνωσης ή γραφής, μέσω της δυνατής ανάγνωσης ψηφιακού ή τυπωμένου κειμένου
Link: www.kurzweiledu.com |
| Deaft:Builder | Ένα εργαλείο συγγραφής που ενσωματώνει λειτουργίες περιγραφής, λήψης σημειώσεων και συγγραφής προσχεδίων για να αναλύσει τη διαδικασία συγγραφής. | |
| For learners with cognitive/learning difficulties | Ginger | Ένα εργαλείο που προσφέρει διάφορες λειτουργίες για να βοηθήσει τους/τις εκπαιδευόμενους/ες με δυσλεξία ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες (π.χ. έλεγχος γραμματικής, πρόβλεψη λέξεων, επαναδιατύπωση προτάσεων).
Link: www.gingersoftware.com |
| Ghotit | Παρόμοια με το Ginger, το Ghotit αναπτύχθηκε για δυσλεκτικούς και δυσγραφικούς για να τους βοηθήσει με τη γραφή και την ανάγνωση.
Link: www.ghotit.com |
|
| Υποστηρικτικά πληκτρολόγια | Αυτά τα πληκτρολόγια έχουν μεταποιημένη εμφάνιση και ευκολότερες λειτουργίες από ένα συνηθισμένο πληκτρολόγιο, όπως μεγαλύτερα μεγέθη γραμματοσειράς ή ομαδοποίηση πλήκτρων ανάλογα με το χρώμα και τη θέση τους. | |
| Για εκπαιδευόμενους/ες με κώφωση/μείωση ακοής | Υποστηρικτικές συσκευές ακρόασης | Τέτοιες συσκευές μεγεθύνουν ένα βίντεο ή τη φωνή και τον ήχο του/της εκπαιδευτή/ριας και τα μεταφράζουν στο ακουστικό του/ης εκπαιδευόμενου/ης. |
| Συστήματα υπερύθρων | Αυτά τα συστήματα μεταδίδουν ηχητικά σήματα σε ένα μαγνητικό πεδίο γύρω από το κεφάλι του/ης εκπαιδευόμενου/ης, το οποίο μπορεί να αξιοποιήσει ένα ακουστικό βαρηκοΐας. | |
| Για εκπαιδευόμενους/ες με προβλήματα όρασης | Οθόνη ομιλίας
(για iOS) |
Ένα εργαλείο που επιτρέπει τη φωναχτή ανάγνωση όλου του περιεχομένου της οθόνης. |
| Διαβάστε δυνατά
(για Chrome) |
Μια εφαρμογή που χρησιμοποιεί τη μετατροπή κειμένου σε ομιλία για τη μετατροπή κειμένου ιστοσελίδας σε ήχο. | |
| Επικοινωνητές απτών συμβόλων | Αυτές οι συσκευές επικοινωνίας χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τα άτομα με προβλήματα όρασης να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά, χρησιμοποιώντας τις ακουστικές και απτικές αισθήσεις. | |
| ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ:
Ηχητικά/ψηφιακά βιβλία |
Bookshare | · Δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία για παιδιά και ενήλικες με αναγνωστικές δυσκολίες, συμπεριλαμβανομένων δωρεάν εφαρμογών μετατροπής κειμένου σε ομιλία. Τα βιβλία μπορούν να μεταφορτωθούν ως ηχητικά βιβλία.
· Link: www.bookshare.org |
| Internet Archive | · Ιστορικές συλλογές σε ψηφιακές μορφές (κείμενα, ήχος, εικόνες, λογισμικό) για ερευνητές, ιστορικούς και άτομα με αναπηρίες.
· Link: www.archive.org |
|
| Βρείτε περισσότερα εργαλεία και εφαρμογές στον ακόλουθο σύνδεσμο: www.ldrfa.org/assistive-technology-tools | ||
Για να βοηθήσουν στη σωστή ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών/ριών, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει:
- Να σκέφτονται κριτικά για τη λειτουργία και τον σκοπό κάθε υποστηρικτικής τεχνολογίας.
- Να έχουν καλή γνώση κάθε συσκευής, εργαλείου και εφαρμογής που χρησιμοποιείται στην τάξη.
- Να αναζητούν εξειδικευμένη κατάρτιση σχετικά με την υποστηρικτική τεχνολογία για να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση στη χρήση της.
Διαδικασία Υποστηρικτικής Τεχνολογίας
Παρακάτω αναφέρονται τέσσερα κρίσιμα βήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αποτελεσματική ενσωμάτωση της υποστηρικτικής τεχνολογίας (Maza, 2021)
- Καθορίστε τους στόχους σας
Αυτό μπορεί να φαίνεται προφανές βήμα, αλλά είναι ζωτικής σημασίας για τη διεξαγωγή μιας αποτελεσματικής μαθησιακής διαδικασίας. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να καθορίσουν τι ελπίζουν να επιτύχουν μέσω της χρήσης των ΥΤ πριν επιλέξουν τα καταλληλότερα εργαλεία ή συσκευές για την τάξη.
- Λάβετε υπόψη το ακροατήριό σας
Υπάρχουν διάφοροι καθοριστικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν από την εφαρμογή οποιασδήποτε ΥΤ στη μαθησιακή διαδικασία. Συγκεκριμένα, οι γνωστικές δεξιότητες, οι ανάγκες και οι προσδοκίες των εκπαιδευόμενων πρέπει να ληφθούν υπόψη για να καθοριστούν οι σωστές συσκευές και εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν, για να μετρηθεί ο όγκος εργασίας που μπορούν να επιτελέσουν οι εκπαιδευόμενοι/ες καθώς και το επίπεδο πολυπλοκότητας των ΥΤ που μπορούν να χειριστούν.
Επιπλέον, όπως αναλύθηκε παραπάνω, θα πρέπει να προσδιορίζεται ο τύπος αναπηρίας των εκπαιδευόμενων, ώστε να επιλέγονται οι ΥΤ που αντιστοιχούν στην αναπηρία και τη δυσκολία τους. Για παράδειγμα, μπορεί να υποτεθεί ότι ένας/μία εκπαιδευόμενος/η είναι σε θέση να κρατάει σημειώσεις στην τάξη χρησιμοποιώντας έναν φορητό υπολογιστή- ωστόσο, αυτό μπορεί να μην είναι βιώσιμη επιλογή και να οδηγήσει σε περισσότερα προβλήματα.
Τέλος, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στο να αισθάνονται όλοι οι εκπαιδευόμενοι/ες ενταγμένοι/ες και άνετα, είτε πρόκειται για μια μικτή ομάδα (εκπαιδευόμενοι/ες με και χωρίς αναπηρία) είτε για μια ομάδα που αποτελείται από εκπαιδευόμενους/ες με περισσότερα από ένα είδη αναπηρίας. Οι διαφορετικοί στόχοι και ικανότητες των εκπαιδευομένων θα πρέπει να εκτιμώνται εξίσου και να γίνονται σεβαστοί από όλους, οδηγώντας επίσης σε ένα πιο θετικό μαθησιακό περιβάλλον (διαβάστε περισσότερα σχετικά με αυτό στην επόμενη ενότητα).
- Μάθετε πώς λειτουργεί
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, υπάρχουν ορισμένες ΥΤ που είναι πιο περίπλοκες στη χρήση και, ως εκ τούτου, μπορεί να χρειάζεται προηγούμενη κατάρτιση για να μάθει κανείς τις πιθανές χρήσεις και απαιτήσεις τους. Η γνώση του τρόπου λειτουργίας αυτών των τεχνολογιών θα βοηθήσει να καθοριστεί ποιοι/ες εκπαιδευόμενο/εςι θα λάβουν βοήθεια από τις υποστηρικτικές τεχνολογίες και θα τους/τις βοηθήσει να ασχοληθούν αποτελεσματικότερα με αυτές και να διαπιστώσουν αν όντως εξυπηρετούν τον σκοπό τους.
- Αξιολογήστε την αποτελεσματικότητα
Μόλις εφαρμοστεί η ΥΤ, παρατηρήστε αν οι εκπαιδευόμενοι/ες τη χρησιμοποιούν σωστά ή αν είναι σε θέση να ολοκληρώσουν τις προβλεπόμενες εργασίες και συγκεντρώστε τα σχόλιά τους σχετικά με την αποτελεσματικότητά της στη μαθησιακή διαδικασία, για να προσδιορίσετε αν η βοήθεια αυτή είναι πράγματι χρήσιμη.
