5.1. Διδασκαλία διακριτών δοκιμών (DTT)

Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών είναι μια εκπαιδευτική στρατηγική που βασίζεται στις αρχές της εφαρμοσμένης ανάλυσης συμπεριφοράς. Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών αφορά τον διαχωρισμό των δεξιοτήτων σε μικρότερα στοιχεία και τη διδασκαλία των μικρότερων αυτών επιμέρους δεξιοτήτων καθεμία ξεχωριστά. Περιλαμβάνει την επαναλαμβανόμενη εξάσκηση των δεξιοτήτων και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμπεριλάβουν διαδικασίες ενθάρρυνσης ανάλογα με την περίπτωση. Εάν οι αντιδράσεις είναι σωστές, ακολουθούν διαδικασίες ενίσχυσης για τη διευκόλυνση της μαθησιακής διαδικασίας.

Μια διακριτή δοκιμή είναι ένας ενιαίος κύκλος διδασκαλίας που μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές μέχρι να κατακτηθεί μια δεξιότητα.  Μια διακριτή δοκιμή αποτελείται από 5 βασικά μέρη:

1. Μια αρχική οδηγία – π.χ. «Άγγιξε τη μύτη σου.»
2. Μια προτροπή ή υπόδειξη που δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό για να βοηθήσει το παιδί να ανταποκριθεί σωστά – π.χ. Ο/η εκπαιδευτικός δείχνει τη μύτη του παιδιού.
3. Μια αντίδραση που έχει το παιδί – π.χ. Το παιδί αγγίζει τη μύτη του.
4. Μια κατάλληλη συνέπεια, όπως ότι οι σωστές αντιδράσεις επιβραβεύονται με τρόπο που έχει σχεδιαστεί ειδικά για να παρακινήσει το παιδί να ανταποκριθεί ξανά σωστά στο μέλλον – π.χ. «Μπράβο σου που άγγιξες τη μύτη σου», ο/η εκπαιδευτικός δίνει στο παιδί ένα αυτοκόλλητο.
5. Παύση μεταξύ διαδοχικών δοκιμών – αναμονή 1 – 5 δευτερόλεπτα πριν ξεκινήσει η επόμενη δοκιμή.

5.1.1 Συλλογή δεδομένων

Συνήθως συλλέγονται δεδομένα για τα αποτελέσματα κάθε δοκιμής με σκοπό την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών/ριών. Σε μια μεμονωμένη διακριτή δοκιμή, μπορεί να συλλεχθούν δεδομένα σχετικά με το εάν ένα παιδί απάντησε σωστά, αν ζήτησε μια προτροπή ή αν απάντησε λανθασμένα. Οι σωστές και οι λανθασμένες απαντήσεις αθροίζονται για να καθοριστούν τα ποσοστά και τα επίπεδα απόδοσης ενός παιδιού.

Τα δεδομένα που συλλέγονται μπορούν να αναλυθούν για να εντοπιστούν σχετικά μοτίβα, καθώς και αυξήσεις ή μειώσεις στις συμπεριφορές-στόχο. Τα δεδομένα είναι σημαντικά για τον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών μεθόδων και για το πότε πρέπει να ξεκινήσει η διδασκαλία για νέες δεξιότητες ή συμπεριφορές. Τα δεδομένα χρησιμοποιούνται επίσης για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με το πότε είναι σκόπιμο να αλλάξουν οι στρατηγικές προτροπής για την προώθηση της ανεξαρτησίας των μαθητών/ριών.

5.1.2. Εφαρμογή της διδασκαλίας διακριτών δοκιμών

Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη διδασκαλία πολλών νέων μορφών συμπεριφοράς σε παιδιά με αυτισμό και υπήρξε η πιο μελετημένη προσέγγιση για τη διδασκαλία σημαντικών δεξιοτήτων διάκρισης. Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία ποικίλων σωματικών και λεκτικών δεξιοτήτων μίμησης. Η μίμηση του χειροκροτήματος, η γραφή του γράμματος Α ή η παραγωγή του φωνητικού ήχου «ssss» είναι παραδείγματα συμπεριφορών που μπορούν να διδαχθούν με διακριτές δοκιμές.

Οι γλωσσικές δεξιότητες μπορούν επίσης να διδαχθούν χρησιμοποιώντας διακριτές δοκιμές. Ένα παιδί μπορεί να διδαχθεί να εκτελεί ενέργειες πρόσληψης ως απάντηση σε λεκτικές οδηγίες, όπως «σήκω πάνω», «άγγιξε τον αριθμό πέντε» ή «δείξε μου το φλιτζάνι». Οι εκφραστικές γλωσσικές δεξιότητες μπορούν να διδαχθούν σε μια μέθοδο διακριτών δοκιμών για την εκμάθηση δεξιοτήτων όπως η προφορική απόκριση για την αναγνώριση της «μύτης», του χρώματος «μπλε» ή «ενός βιβλίου».

Οι διακριτές δοκιμές μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη διδασκαλία διαφόρων περίπλοκων δεξιοτήτων, όπως το ντύσιμο ή η χρήση του τηλεφώνου, η κατάτμηση διαφόρων ρουτινών και η σύνδεση των συστατικών βημάτων τους.

Αυτές είναι μερικές μόνο από τις ποικίλες δεξιότητες και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που μπορούν να εφαρμοστούν με τη μέθοδο των διακριτών δοκιμών.

5.1.3. Γενίκευση

Ο απώτερος στόχος της διδασκαλίας διακριτών δοκιμών είναι να μπορεί ένας μαθητής να ασκεί αυτόνομα τις δεξιότητες που έχει διδαχθεί στις κατάλληλες καταστάσεις και στα κατάλληλα περιβάλλοντα. Η ικανότητα επίδειξης δεξιοτήτων σε διάφορα περιβάλλοντα, άτομα και ερεθίσματα ονομάζεται γενίκευση.

Συνήθως, οι διακριτές δοκιμές επιτελούνται σε ένα περιβάλλον που ευνοεί τη μάθηση, με ελάχιστους περισπασμούς και με μια πολύ μικρή αναλογία δασκάλου προς μαθητή (συνήθως 1:1). Αυτό το συγκεκριμένο μαθησιακό περιβάλλον δεν προωθεί τη μεταφορά των δεξιοτήτων σε πιο φυσικές καταστάσεις. Επειδή η εκπαίδευση διακριτών δοκιμών δεν προσφέρεται για γενίκευση, μια σημαντική συνιστώσα της διδασκαλίας διακριτών δοκιμών είναι συγκεκριμένα να διδάξει το παιδί να εκτελεί δεξιότητες σε διαφορετικά περιβάλλοντα, με διαφορετικούς ανθρώπους και με διαφορετικά ερεθίσματα.

Οι τεχνικές γενίκευσης μπορεί να περιλαμβάνουν την τυχαιοποίηση εντολών ή/και ερεθισμάτων, την ενασχόληση διαφόρων ατόμων με έναν/μία μαθητή/ρια ή την εξάσκηση των δεξιοτήτων στο φυσικό περιβάλλον.

Διδασκαλία διακριτών δοκιμών και αυτισμός

Τα παιδιά με αυτισμό δεν μαθαίνουν συνήθως από το περιβάλλον τους αυθόρμητα, και ως εκ τούτου, μπορεί να χρειαστούν επιπλέον στοιχεία ή σαφείς οδηγίες για να διδαχθούν δεξιότητες οι οποίες μπορεί να προκύψουν φυσικά στους κανονικά αναπτυσσόμενους συνομηλίκους τους. Τα περισσότερα χρειάζονται μια εξαιρετικά δομημένη, επαναλαμβανόμενη διδασκαλία που απαιτεί την ενεργό εμπλοκή τους στο περιβάλλον προκειμένου να κατακτήσουν τις νέες δεξιότητες.

Η συνεπής, προβλέψιμη φύση της διδασκαλίας διακριτών δοκιμών, την καθιστά δημοφιλή επιλογή κατά την εργασία με παιδιά με αυτισμό. Η ενίσχυση που προσφέρεται σε μια συνεδρία διακριτών δοκιμών παρέχει στα παιδιά με αυτισμό πρόσθετο κίνητρο για μάθηση και κοινωνική αλληλεπίδραση, το οποίο μπορεί από τη φύση τους να μην το έχουν.

5.1.4. Μερικά στοιχεία για τις διακριτές δοκιμές

• Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών δεν είναι εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς (ΑΒΑ), ούτε η εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς είναι διδασκαλία διακριτών δοκιμών. Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών είναι μία από τις πολλές στρατηγικές που χρησιμοποιούν τις αρχές της εφαρμοσμένης ανάλυσης συμπεριφοράς για να διευκολύνουν τη μάθηση.
• Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών θα πρέπει να συνδυάζεται με άλλες αποτελεσματικές παρεμβάσεις ώστε τα παιδιά να μπορούν να χρησιμοποιούν τις δεξιότητές τους σε άλλα περιβάλλοντα και καταστάσεις.
• Η διδασκαλία διακριτών δοκιμών δεν είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται μόνο για τα μικρά παιδιά με αυτισμό.
• Το πρόγραμμα διακριτών δοκιμών θα πρέπει να δημιουργηθεί και να παρακολουθείται από εξειδικευμένο επαγγελματία και η διδασκαλία διακριτών δοκιμών θα πρέπει να διεξάγεται από εποπτευόμενα και εκπαιδευμένα άτομα.

Τα προγράμματα διακριτών δοκιμών θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στις μαθησιακές ανάγκες του/της μαθητή/ριας και δεν θα πρέπει ποτέ να εφαρμόζονται με τυποποιημένο τρόπο, χωρίς να εξατομικεύονται για κάθε έναν/μία.