5.4. Πολυαισθητηριακή προσέγγιση
Η πολυαισθητηριακή προσέγγιση περιλαμβάνει διάφορα μέρη του ανθρώπινου εγκεφάλου, το οποίο παρέχει στους/τις εκπαιδευόμενους/ες περισσότερους από έναν μόνο τρόπους για να δημιουργήσουν συνδέσεις, να κατανοήσουν περισσότερες έννοιες και να συγκρατήσουν τις γνώσεις τους. Για παράδειγμα, σε μια δραστηριότητα που ενσωματώνει ακουστικά, απτικά και οπτικά ερεθίσματα, τα παιδιά θα μπορούν να αναπτύξουν μια σχέση μεταξύ του ήχου, της αίσθησης και της εμφάνισης αυτής της μαθησιακής δραστηριότητας, το οποίο θα επιτρέψει στους/τις εκπαιδευόμενους/ες να θυμούνται καλύτερα τις βασικές πληροφορίες της δραστηριότητας αυτής.
Οι πολυαισθητηριακές τεχνικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να προσαρμοστούν για να βοηθήσουν τους/τις μαθητές/ριες να μάθουν για οποιοδήποτε θέμα ή γνωστικό αντικείμενο. Ενδείκνυνται για κάθε μαθητή/ρια από την πρώιμη σχολική ηλικία μέχρι τη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η παραδοσιακή διαδικασία μάθησης ορισμένων γνωστικών αντικειμένων περιλαμβάνει την πολυαισθητηριακή μάθηση ως κανονικό τρόπο διδασκαλίας των σχετικών θεμάτων στους/τις μαθητές/ριες.
Η πολυαισθητηριακή διδασκαλία μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερις οδούς:
- Ακουστική (αίσθηση ακοής)
- Οπτική (αίσθηση όρασης)
- Απτική (αίσθηση αφής ή λεπτές κινητικές δεξιότητες)
- Κιναισθητική (κίνηση σώματος ή αδρές κινητικές δεξιότητες)
Συνήθως, σε κάθε μαθητή/ρια υπερισχύει ένας από αυτούς τους τρόπους. Μερικοί/ές προτιμούν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους όταν μαθαίνουν, ενώ άλλοι/ες μπορεί να πρέπει να δουν την οπτική αναπαράσταση μιας εικόνας ή φωτογραφίας για να κατανοήσουν την έννοια.
Όταν ένα μάθημα χρησιμοποιεί και τις τέσσερις μαθησιακές οδούς, αξιοποιεί τα δυνατά σημεία των μαθητών/ριών και ενισχύει τις αδυναμίες τους. Παρέχοντας μαθήματα που περιλαμβάνουν διάφορους τρόπους, οι εκπαιδευτικοί προσφέρουν στους/τις μαθητές/ριες πολύ περισσότερες πιθανότητες να κατανοήσουν μια έννοια από τα πρώτα στάδια της διδασκαλίας.
Ενώ ορισμένοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η προσέγγιση ανάγνωσης Orton-Gillingham αφορά μόνο τα προγράμματα ειδικής αγωγής ή παρεμβάσεων στην ανάγνωση, έχουμε δει από πρώτο χέρι τι είδους αντίκτυπο μπορεί να έχει σε όλους/ες τους/τις μαθητές/ριες.
5.4.1 Παραδείγματα πολυαισθητηριακών δραστηριοτήτων
Οι μαθητές/ριες μαθαίνουν με διαφορετικούς ρυθμούς. Χρησιμοποιώντας όμως πολυαισθητηριακές δεξιότητες, προσφέρουμε σε όλους/ες πολλαπλές ευκαιρίες μέσω των διαφόρων μορφών παράδοσης ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις μαθησιακές δυνατότητές τους.
Ακολουθούν πέντε δραστηριότητες που μπορείτε να εφαρμόσετε στην τάξη σας σήμερα!
Αυτή η πολυαισθητηριακή δραστηριότητα είναι ιδανική για τη διδασκαλία κάποιων ανώμαλων λέξεων (π.χ. τα ρήματα «βάζω-έβαλα» ή «βγαίνω-βγήκα»). Για τα ρήματα αυτά που δεν ακολουθούν τους συνήθεις γραμματικούς κανόνες, οι μαθητές/ριες πρέπει να είναι σε θέση να τα αφομοιώσουν και να συνειδητοποιήσουν την ιδιαιτερότητά τους.
Σε αυτή τη δραστηριότητα, δίνεται στους μαθητές/ριες ένα φύλλο από χαρτί με τρία τετραγωνίδια, με τους τίτλους «Διάβασε το», «Φτιάξε το » και «Γράψε το». Σε κάθε μαθητή/ρια δίνονται επίσης κάρτες διδασκαλίας που έχουν ήδη γραμμένες κόκκινες λέξεις, μαγνητικά ή τετράγωνα γράμματα και ένα εργαλείο γραφής.
Οι μαθητές/ριες και ο δάσκαλος θα διαβάσουν την ανώμαλη λέξη που βρίσκεται στο τετραγωνίδιο «Διάβασέ το». Με τη βοήθεια του δασκάλου, οι μαθητές/ριες μπορούν να εντοπίσουν τι κάνει τη λέξη ανώμαλη. Βρείτε ποιο στοιχείο είναι αυτό που ξεφεύγει από τον ορθογραφικό κανόνα. Στη συνέχεια, οι μαθητές/ριες σας θα χρησιμοποιήσουν μαγνητικά γράμματα για να δημιουργήσουν τη λέξη που μόλις διάβασαν στο πλαίσιο «Φτιάξε το». Μόλις φτιάξει με επιτυχία τη λέξη, ο/η μαθητής/ρια τη γράφει στο πλαίσιο «Γράψε το».
- Γράψιμο στην άμμο/κρέμα ξυρίσματος
Αυτή η πολυαισθητηριακή τεχνική ενσωματώνει οπτικές, ακουστικές και απτικές οδούς για την ενίσχυση της αντιστοιχίας γραμμάτων-ήχων.
Οι δάσκαλοι μπορούν να τοποθετήσουν από πριν άμμο ή κρέμα ξυρίσματος σε ταψιά για τον φούρνο, πλαστικούς δίσκους, τραπέζια, χάρτινα πιάτα ή άλλα αντικείμενα. Ο δάσκαλος εκφωνεί έναν γνωστό ήχο. Ο μαθητής επαναλαμβάνει τον ήχο και, στη συνέχεια, χρησιμοποιεί το δείκτη και το μεσαίο δάχτυλό του για να γράψει το γράμμα που δηλώνει αυτόν τον ήχο ενώ εκφράζει το όνομα και τον ήχο του γράμματος (/β/ β λέει /β/). Χρησιμοποιώντας τα δάχτυλά τους για να γράψουν, αποκτούν πρόσβαση σε χιλιάδες νευρικές απολήξεις που μεταφέρουν τα διάφορα μοτίβα στον εγκέφαλο.
Εάν επιλέξετε να χρησιμοποιήσετε αυτήν τη στρατηγική για ολόκληρες λέξεις αντί για γράμματα, φροντίστε να επιλέξετε φωνητικές λέξεις που ακολουθούν τα αναμενόμενα ορθογραφικά μοτίβα.
- Γραφή στον αέρα
Αυτή η δραστηριότητα μοιάζει με το γράψιμο στην άμμο ή σε κρέμα ξυρίσματος, αλλά χρησιμοποιεί τις αδρές κινητικές δεξιότητες (και δημιουργεί λιγότερη ακαταστασία!) Η γραφή στον αέρα (air writing ή sky writing) βοηθά στην ενίσχυση του γράμματος και του ήχου που αντιστοιχεί σε κάθε γράμμα μέσω της μυϊκής μνήμης.
Όταν εφαρμόζουμε την τεχνική αυτή, βάζουμε τους/τις μαθητές/ριες να σταθούν και να γράψουν στον αέρα με το κυρίαρχο χέρι τους. Οι μαθητές/ριες πρέπει να κινούν το χέρι από τον ώμο τους ώστε να μπορούν να κινούνται οι μεγάλοι μύες. Πείτε στους/τις μαθητές/ριες σας να αναπαραστήσουν το γράμμα με ένα συγκεκριμένο χρώμα. Καθώς οι μαθητές/ριες θα γράφουν στον αέρα, ζητήστε τους να εκφωνήσουν το όνομα και τον ήχο του γράμματος.
- Χτύπημα χεριού
Αυτή η δραστηριότητα βοηθά τους/τις μαθητές/ριες να αφομοιώσουν κάποιες ανώμαλες λέξεις μέσω της πολυαισθητηριακής ανασκόπησης.
Για να ξεκινήσετε αυτήν τη δραστηριότητα, ετοιμάστε μια στοίβα από κάρτες που περιέχουν τις λέξεις που θα μελετήσουν οι μαθητές/ριες σας. Εκφωνήστε μία-μία τις λέξεις και κρατήστε την κάρτα μπροστά σας με το μη κυρίαρχο χέρι σας. Φροντίστε η κάρτα να βρίσκεται στο επίπεδο των ματιών των μαθητών/ριών σας, γιατί πρέπει να μπορούν να συγκεντρωθούν στις λέξεις.
Ζητήστε από τους/τις μαθητές/ριες να χρησιμοποιούν πάντα το κυρίαρχο χέρι τους και να χτυπούν από αριστερά προς τα δεξιά. Οι δεξιόχειρες μαθητές/ριες τοποθετούν το δεξί τους χέρι στον αριστερό τους ώμο. Οι αριστερόχειρες μαθητές/ριες τοποθετούν το αριστερό τους χέρι στον δεξιό καρπό τους. Πείτε κάθε γράμμα της λέξης ενώ χρησιμοποιείτε την παλάμη του άλλου χεριού για να χτυπήσετε το χέρι σας. Όταν οι μαθητές/ριες θα έχουν χτυπήσει κάθε γράμμα, εκφωνήστε ξανά ολόκληρη τη λέξη από αριστερά προς τα δεξιά (από τον ώμο στον καρπό ή τον καρπό στον ώμο). Μοιάζει σαν να θέλετε να υπογραμμίσετε τη λέξη.
- Πίνακες ανάμειξης
Οι πίνακες ανάμειξης χρησιμοποιούνται για να εξασκηθούν οι μαθητές/ριες στην κατάτμηση ήχων και την ανάμειξη των ήχων σε συλλαβές. Βοηθούν τους μαθητές/ριες να προετοιμαστούν για την αποκωδικοποίηση πολυσύλλαβων λέξεων. Οι πίνακες ανάμειξης IMSE μπορούν να χωρέσουν έως και τρεις μεγάλες στοίβες καρτών με μεμονωμένα γράμματα, καθώς και μείγματα και δίγραφα.
Αυτά τοποθετούνται με σειρά ΣΦΣ (σύμφωνο φωνήεν σύμφωνο) στον πίνακα. Ο δάσκαλος τοποθετεί το ένα χέρι πάνω από κάθε κάρτα και οι μαθητές/ριες δηλώνουν κάθε ήχο. Στη συνέχεια, ο δάσκαλος σαρώνει με το ένα χέρι όλα τα γράμματα ενώ οι μαθητές/ριες δηλώνουν τη λέξη ή τη συλλαβή.
Εάν οι μαθητές/ριες δυσκολεύονται με το μοτίβο ΣΦΣ, δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε το μοτίβο ΦΣ. Για τους/τις μαθητές/ριες που δυσκολεύονται, μπορείτε επίσης να επιλέξετε έναν συνεχή ήχο αντί για έναν διακοπτόμενο.
