5.2. Σύστημα Επικοινωνίας με Ανταλλαγή Εικόνων (Picture Exchange Communication System, PECS)
Το Σύστημα Επικοινωνίας με Ανταλλαγή Εικόνων (PECS) επιτρέπει σε άτομα με ελάχιστες ή καθόλου επικοινωνιακές ικανότητες να επικοινωνούν μέσα από εικόνες. Τα άτομα που χρησιμοποιούν το σύστημα PECS διδάσκονται να πλησιάσουν ένα άλλο άτομο και να του δώσουν μια εικόνα που δείχνει ένα αντικείμενο το οποίο επιθυμούν με αντάλλαγμα το αντικείμενο αυτό. Με αυτόν τον τρόπο, το άτομο είναι σε θέση να ξεκινήσει την επικοινωνία. Ένα παιδί ή ενήλικας με αυτισμό μπορεί να χρησιμοποιήσει το σύστημα PECS για να επικοινωνήσει ένα αίτημα, μια σκέψη ή οτιδήποτε μπορεί να απεικονιστεί ή να συμβολιστεί σε ένα χαρτί. Το PECS λειτουργεί καλά και στο σπίτι και στην τάξη.
Το PECS αναπτύχθηκε το 1984 από τον Lori Frost, MS, CCC/SLP και τον Dr. Andrew Bondy. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Πρόγραμμα για τον Αυτισμό του Ντέλαγουερ. Στόχος του είναι να διδάξει στα παιδιά με αυτισμό ένα γρήγορο, αυτόνομο, λειτουργικό σύστημα επικοινωνίας. Το PECS ξεκινά με την ανταλλαγή απλών εικονιδίων, αλλά δημιουργεί γρήγορα μια δομή «προτάσεων».
Πολλοί άνθρωποι είχαν αντιταχθεί, κάποτε, στη χρήση του συστήματος PECS και της νοηματικής γλώσσας στη διδασκαλία των παιδιών με αυτισμό προκειμένου να επικοινωνούν. Υποστήριζαν ότι οι μέθοδοι αυτές θα έβλαπταν την ανάπτυξη της προφορικής γλώσσας. Αρκετές όμως μελέτες έχουν δείξει ότι το σύστημα PECS βοηθά πραγματικά τους ανθρώπους να αναπτύξουν λεκτική γλώσσα.
Μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι το PECS μπορεί να μειώσει τις εκρήξεις θυμού και τις περίεργες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να κλάψει επειδή διψάει. Ο γονέας ή ο δάσκαλος μπορεί ωστόσο να μην καταλάβει γιατί κλαίει, με αποτέλεσμα να μην ικανοποιήσει την ανάγκη του. Εάν ένα άτομο έχει όμως πρόσβαση σε εικόνες επικοινωνίας, μπορεί να επικοινωνήσει γρήγορα την ανάγκη του.
Οι έξι φάσεις του συστήματος επικοινωνίας με ανταλλαγή εικόνων είναι οι εξής:
- ΦΑΣΗ Ι ΤΟΥ PECS: Επικοινωνία
Το παιδί με αυτισμό μαθαίνει να ανταλλάσσει μεμονωμένες εικόνες με αντικείμενα ή δραστηριότητες που πραγματικά θέλει.
- ΦΑΣΗ ΙΙ ΤΟΥ PECS: Απόσταση και επιμονή
Χρησιμοποιώντας μεμονωμένες εικόνες, το παιδί με αυτισμό μαθαίνει να γενικεύει αυτή τη νέα δεξιότητα χρησιμοποιώντας τη σε διαφορετικά μέρη, με διαφορετικά άτομα και σε διαφορετικές αποστάσεις. Διδάσκεται επίσης να είναι επικοινωνεί με μεγαλύτερη επιμονή.
- ΦΑΣΗ ΙΙΙ ΤΟΥ PECS: Διάκριση εικόνων
Το παιδί με αυτισμό μαθαίνει να επιλέγει από δύο ή περισσότερες εικόνες για να ζητήσει τα αγαπημένα του πράγματα. Οι εικόνες αυτές τοποθετούνται σε ένα βιβλίο επικοινωνίας, ένα ντοσιέ με χαρτάκια Velcro για να μπορούν να αποθηκευτούν οι εικόνες και να αφαιρεθούν εύκολα για να διευκολύνουν την επικοινωνία.
- ΦΑΣΗ IV ΤΟΥ PECS: Δομή προτάσεων
Το παιδί με αυτισμό μαθαίνει να κατασκευάζει απλές προτάσεις σε μια λωρίδα με αφαιρούμενα χαρτάκια προτάσεων, όπου χρησιμοποιούν μια εικόνα για το «Θέλω» και μετά μια εικόνα του αντικειμένου που ζητούν.
- ΦΑΣΗ V ΤΟΥ PECS: Παροχή απαντήσεων σε ερωτήσεις
Το παιδί με αυτισμό μαθαίνει να χρησιμοποιεί το σύστημα PECS για να απαντήσει στην ερώτηση «Τι θέλεις;»
- ΦΑΣΗ VΙ ΤΟΥ PECS: Σχολιασμός
Τώρα το παιδί με αυτισμό διδάσκεται να σχολιάζει απαντώντας σε ερωτήσεις όπως, Τι βλέπεις; Τι ακούς; και τι είναι αυτό; Μαθαίνει να συνθέτει προτάσεις που ξεκινούν με το Βλέπω, Ακούω, Αισθάνομαι, Αυτό είναι, κ.λπ.
Πολλά άτομα που αντιμετωπίζουν περιορισμούς έκφρασης στην επικοινωνία τους, δυσκολεύονται επίσης να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η επικοινωνία. Εξαιτίας αυτού, μπορεί να μην ενδιαφερθούν να προσπαθήσουν να επικοινωνήσουν με άλλα άτομα. Ακόμα κι αν αυτά τα άτομα μπορούν να πουν μερικές λέξεις, μπορεί να μην χρησιμοποιούν προφορικές λέξεις για να έχουν μια ουσιαστική επικοινωνία με άλλα άτομα.
Μια μεγάλη δυσκολία στη διδασκαλία της ανεξάρτητης εκφραστικής επικοινωνίας σε ορισμένους εκπαιδευόμενους/ες είναι να βρεθεί ένας τρόπος να παρακινηθούν να συμμετέχουν και να μάθουν. Πρέπει να παρουσιάσετε και να διδάξετε την επικοινωνία με εικόνες με διασκεδαστικό και ενθαρρυντικό τρόπο, ώστε ο/η μαθητής/ρια να θέλει να συμμετάσχει στο μάθημα και να μάθει δομημένες εκφραστικές δεξιότητες επικοινωνίας. Για να γίνουν τα μηνύματα επικοινωνίας πιο κατανοητά, μπορεί να είναι χρήσιμο να χρησιμοποιήσετε αντίστοιχα σύμβολα εικόνων που να αναπαριστούν ακριβώς τη δραστηριότητα.
Ορισμένα άτομα μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολία να επικοινωνήσουν με εικόνες και να βρουν συμβολισμούς. Ένας έμπειρος λογοπαθολόγος μπορεί να παρέχει συμβουλές στα άτομα που προσπαθούν να επικοινωνήσουν μέσα από εικόνες. Προσφέρουμε εκπαιδευτικό υλικό που μπορεί να είναι ωφέλιμο για τα εκπαιδευμένα μέλη της ομάδας. Να έχετε πάντα υπόψη σας τις ικανότητες και τους στόχους του/της εκπαιδευόμενου/ης πριν χρησιμοποιήσετε αυτό ή οποιοδήποτε σχετικό εκπαιδευτικό υλικό.
Πλεονεκτήματα της επικοινωνίας με εικόνες
- Ο/η ακροατής δεν χρειάζεται να έχει ειδική εκπαίδευση γιατί οι εικόνες είναι εύκολα κατανοητές και συνήθως επεξηγούνται.
- Η απλή αντιστοίχιση διευκολύνει την αρχική επικοινωνία.
- Αυτή είναι μια παρέμβαση που βασίζεται στην έρευνα και στην ανάλυση του Skinner για τη λεκτική συμπεριφορά.
- Ξεκινώντας με το PECS, μπορούμε να αποφύγουμε να δημιουργήσουμε αρνητικό συναισθηματικό ιστορικό σε σχέση με την ομιλία.
- Πολλά άτομα ξεκινούν με την ικανότητα να δείχνουν αυτό που θέλουν, επομένως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επιτυχίας.
- Το PECS είναι μια αρκετά φθηνή γλωσσική παρέμβαση βασικής τεχνολογίας.
