4.1. Προφορικές γλωσσικές δεξιότητες
Ο προφορικός λόγος συνδέεται συχνά με το λεξιλόγιο ως κύριο συστατικό. Ωστόσο, η προφορική γλώσσα αποτελείται από πολύ περισσότερα. Σύμφωνα με τον ευρύτερο ορισμό, η προφορική γλώσσα αποτελείται από πέντε τομείς: φωνολογία, μορφολογία, λεξιλόγιο, λόγος και πραγματολογία. Η απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων συχνά αρχίζει σε νεαρή ηλικία, πριν οι μαθητές/ριες αρχίσουν να εστιάζουν σε έννοιες που αντιμετωπίζουν εκτυπωμένες, όπως η αντιστοιχία ήχου-συμβόλου και η αποκωδικοποίηση. Επειδή αυτές οι δεξιότητες συχνά αναπτύσσονται νωρίς στη ζωή, τα παιδιά με περιορισμένη ικανότητα προφορικού λόγου βρίσκονται συνήθως σε σαφώς μειονεκτικότερη θέση από τη στιγμή που εισέρχονται στο νηπιαγωγείο (Fielding et al., 2007).
Ως εκ τούτου, τα παιδιά με επίμονο πρόβλημα εκμάθησης της γλώσσας, γνωστό ως Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ), διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο χαμηλότερων ακαδημαϊκών και κοινωνικών επιδόσεων. Συχνά, τα παιδιά αυτά δεν διαγιγνώσκονται και έτσι δεν λαμβάνουν την εξειδικευμένη βοήθεια που θα τα βοηθούσε να επιτύχουν. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι περίπου δύο παιδιά σε κάθε τάξη των 30 έχουν ΑΓΔ, γεγονός που την καθιστά πέντε φορές πιο συχνή από τη διαταραχή του φάσματος του αυτισμού και 50 φορές πιο συχνή από την ακουστική αναπηρία (Norbury et al., 2016). Τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν επίσης έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν αναγνωστικές δυσκολίες και τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν μαθηματικές δυσκολίες σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά (Adlof & Hogan, 2018- Catts et al., 2002- Komesidou & Hogan, 2019).
Οι αδύναμες γλωσσικές δεξιότητες μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστούν, οπότε πολλά παιδιά με ΑΓΔ διαγιγνώσκονται να έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή διαταραχή της προσοχής λόγω κακής επίδοσης στο σχολείο.
Κύριοι τομείς προφορικών γλωσσικών δεξιοτήτων:
Η ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ αναφέρεται στο σύστημα των ήχων μιας συγκεκριμένης γλώσσας. Η εγκαθίδρυση ενός φωνολογικού συστήματος αρχίζει από τη βρεφική ηλικία, όταν τα παιδιά μαθαίνουν να ακούνε την ομιλία και αποκτούν την ικανότητα να διακρίνουν συλλαβές, λέξεις και φράσεις. Καθώς μεγαλώνουν, τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν κατανόηση άλλων πτυχών της φωνολογικής επίγνωσης, όπως η ανάμειξη, η τμηματοποίηση και ο χειρισμός των ήχων, η ομοιοκαταληξία και η παρήχηση. Η καλλιέργεια της φωνολογικής επίγνωσης ενός παιδιού μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στη μετέπειτα ακαδημαϊκή επιτυχία. Έρευνες έχουν δείξει ότι η πρώιμη φωνολογική επίγνωση σχετίζεται τόσο με την ικανότητα ανάγνωσης όσο και με την ικανότητα γραφής.
Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ αναφέρεται στα μορφώματα, τις μικρότερες μονάδες νοήματος στη γλώσσα, και στον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται για να σχηματίσουν λέξεις. Για παράδειγμα, η λέξη “φλιτζάνια” έχει 2 μορφώματα: Το <φλιτζάνι> αναφέρεται σε ένα δοχείο για τη συγκράτηση υγρών, και το <α> δηλώνει τον πληθυντικό αριθμό. Η μορφολογική επίγνωση αναφέρεται στην επίγνωση και την ικανότητα του παιδιού να χειρίζεται αυτές τις μικρές μονάδες νοήματος και αρχίζει να αναπτύσσεται ήδη από την προσχολική ηλικία (Carlisle, 1995).
Ο όρος ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΑ αναφέρεται στη σημασία των λέξεων και των φράσεων, συμπεριλαμβανομένης της γνώσης του λεξιλογίου. Η γνώση του λεξιλογίου μπορεί να χωριστεί σε δύο διακριτές κατηγορίες: το προφορικό λεξιλόγιο, το οποίο περιλαμβάνει λέξεις που χρησιμοποιούνται ανεπίσημα σε συζητήσεις, και το ακαδημαϊκό λεξιλόγιο, το οποίο αναφέρεται σε λέξεις που χρησιμοποιούνται σε ακαδημαϊκές συζητήσεις ή κείμενα. Ακριβώς όπως η φωνολογική και μορφολογική επίγνωση, το ακαδημαϊκό λεξιλόγιο είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην αναγνωστική ικανότητα.
Η ΣΥΝΤΑΞΗ, που μερικές φορές αναφέρεται απλώς ως γραμματική, είναι το σύνολο των κανόνων που υπαγορεύουν τους τρόπους με τους οποίους οι λέξεις και οι φράσεις μπορούν να συνδυαστούν σε προτάσεις και παραγράφους. Η χρήση του σωστού συντακτικού είναι απαραίτητη για την επικοινωνία μηνυμάτων που έχουν νόημα και είναι εύκολα κατανοητά. Από μικρή ηλικία, το συντακτικό επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά επικοινωνούν τον προφορικό λόγο. Καθώς μεγαλώνουν, η σημασία του συντακτικού επεκτείνεται και στον γραπτό λόγο. Στην πραγματικότητα, το συντακτικό έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί προγνωστικό παράγοντα της γραπτής επιτυχίας, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει την επιτυχία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την απασχόληση αργότερα στη ζωή.
Ο όρος ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΑ αναφέρεται στην κοινωνική χρήση της γλώσσας. Περιλαμβάνει μια ποικιλία κοινωνικών κανόνων σχετικά με τον τρόπο συμμετοχής στην επικοινωνία, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου λήψης του λόγου σε μια συζήτηση, της αλληλεπίδρασης σε μια ομάδα, της διατήρησης του προσωπικού χώρου και της χρήσης κατάλληλης συμπεριφοράς με διαφορετικούς εταίρους επικοινωνίας, ή σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Τα παιδιά που δυσκολεύονται με τις πραγματιστικές δεξιότητες δεν έχουν μόνο δυσκολίες στην αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους και στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων, αλλά πολλά έχουν επίσης υποανάπτυκτες δεξιότητες πρώιμου γραμματισμού λόγω δυσκολίας συμμετοχής σε δραστηριότητες της τάξης.
